قانون صدور چک که در سال 1355 به تصویب رسید، مهم ترین تلاش قانون گذار برای نظم بخشیدن به معاملات از طریق صدور چک است که این قانون با توجه به تغییرات اقتصادی جامعه در سال های 75 و 82 اصلاح گردید . قانون جدید صدور چک که در سال 97 مورد تصویب قرار گرفت و از آذر 1399 اجرایی شد ، آخرین تغییر قانون چک بوده که حاوی اصلاحات بسیار مهمی می باشد.
چک های صیادی نوع جدیدی از چک ها هستند که به رنگ بنفش می باشند. این چک ها دارای شناسه یکتای ۱۶ رقمی هستند که در سمت چپ بالای هر برگ چک قرار دارد. در حال حاضر جهت صدور دسته چک های صیادی احراز صلاحیت متقاضیان با بانک مرکزی می باشد و همین امر سبب شده است که از امنیت و ضمانت اجرای بیشتری برخوردار باشند.
ویژگی های چک صیادی و تفاوت آن با چک های سنتی از نظر خصوصیات ظاهری
اولین ویژگی چک صیادی و تفاوت آن با چک های سنتی را می توان در خصوصیات ظاهری چک جستجو نمود. بر اساس اعلام بانک مرکزی و با توجه به شکل چک های صیادی منتشر شده، می توان گفت که مهم ترین ویژگی های چک صیادی و تفاوت آن با چک های سنتی از نظر خصوصیات ظاهری به شرح زیر می باشد:
۱-رنگ چک صیادی، ترکیبی از بنفش و صورتی می باشد.
۲- بر روی چک صیادی در قسمت بالا سمت چپ چک ، عددی 16 رقمی درج شده که شناسه صیادی چک می باشد.
۳- در قسمت پایین سمت چپ چک صیادی، عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است» قید شده است
۴- ابعاد تمام برگه های چک صیادی 170 در 85 میلیمتر می باشد.
۵-استفاده از کاغذ واتر مارک مولتی تن با آرم شرکت سهامی چاپخانه دولتی ایران، که در مقابل نور نمایان می شود.
ویژگی های چک صیادی و تفاوت آن با چک های سنتی از نظر لزوم ثبت عملیات چک در سامانه صیاد
بر اساس قانون صدور چک، چک صیادی باید در سامانه صیاد ثبت گردیده و کلیه عملیات آن یعنی انتقال، استعلام و تایید چک صیادی از طریق سامانه صیاد انجام گیرد؛ این در حالی است که چنین الزامی در مورد چک های سنتی، پیش از راه اندازی سامانه صیاد وجود نداشت.
اجباری شدن ثبت چک در سامانه صیاد
در حال حاضر جهت «صدور اجرائیه » چک های صیادی بایستی در سامانه صیاد ثبت شوند. به عبارت بهتر، فقط چک هایی از مزایای قانون جدید برخوردارند که حتما مشخصات آن ها در سامانه صیاد ثبت شده باشد و در صورتی که چک مذکور در سامانه ی صیاد ثبت نشده باشد، به عنوان سند تعهد آور معتبر است اما امکان صدور اجرائیه برای ان وجود نداشته و امکان وصول وجه ان از طریق پروسه ی کوتاه صدور اجرائیه ی دادگاه وجود ندارد و نیازمند رسیدگی و تعیین جلسه و صدور حکم از دادگاه می باشد.
مراحل ثبت چک
توجه به اینکه نحوه کار با این اپلیکیشن ها و ثبت چک در سامانه صیاد از طریق آن ها تقریبا مانند یکدیگر بوده، در این قسمت به آموزش نحوه ثبت چک در سامانه صیاد یکی از این اپلیکیشن ها یعنی برنامه آپ می پردازیم:
پس از اجرا ی برنامه آپ، گزینه چک صیادی را انتخاب نمایید.
در صفحه جدید، توضیحاتی در مورد سامانه صیاد و مقررات مربوط به آن به شما نشان داده می شود. پس از مطالعه این توضیحات بر روی دکمه بعدی کلیک نمایید.
اکنون وارد سامانه صیاد برنامه آپ شده اید. به منظور ثبت چک در سامانه صیاد، گزینه ثبت چک صیادی را انتخاب نمایید.
در این مرحله، در کادر اول، نام بانک صادرکننده چک را وارد کرده و در کادر دوم، شماره 16 رقمی صیادی را و سپس بر روی دکمه مرحله بعد، کلیک نمایید.
این مرحله، مرحله احراز هویت می باشد. بدین منظور، پس از وارد اطلاعات کارت بانکی خود در فیلدهای مشخص شده، دکمه استعلام را کلیک نمایید.
چنانچه تمامی مراحل ثبت چک در سامانه صیاد را مطابق دستورالعمل توضیح داده شده، انجام داده باشید، پیغام ثبت موفقیت آمیز چک در سامانه صیاد، به شما نشان داده خواهد شد.
مطالبه چک صیادی ثبت نشده چگونه است؟
چک صیادی ثبت نشده را می توانید به عنوان یک سند عادی مورد مطالبه قرار دهید.
انتقال چک از طریق سامانه صیاد
انتقال چک های صیادی به شخص ثالث نیاز به پشت نویسی ندارد و باید اطلاعات هویتی ذینفع جدید در سامانه صیاد ثبت گردد.
بنابر این طبق قانون ، پشت نویسی با درج اطلاعات مربوطه در سامانه صیاد جایگزین شده است.
بر همین اساس مراحل زیر باید توسط انتقال دهنده چک طی شود:
مراجعه به سامانه صیاد
احراز هویت
ورود به شناسه صیادی برگ چک متعلق به انتقال دهنده
وررود اطلاعات مربوط به هویت ذینفع جدید چک
تائید و ثبت اولیه انتقال چک
نحوه استعلام اعتبار چک صیادی
برای استعلام اعتبار چک صیادی باید توجه داشت که هر چک صیادی دارای یک شماره ۱۶ رقمی در قسمت بالا و سمت چپ چک است که به شناسه چک معروف است.
اعتبار چک صیادی از طریق درگاه های سامانه صیاد که در سایت بانک ها و یا اپلیکیشن ها تعبیه شده قابل استعلام است. همچنین شما می توانید شناسه چک را به شماره پیامک مربوط به بانک مرکزی با سرشماره ۷۰۱۷۰۱ با فرمت شناسه ۱۶ رقمی * ۱ * ۱ ارسال نموده و منتظر پاسخ استعلام به شما پیامک خواهد شد.
استعلام چک صیادی از طریق سایت بانک مرکزی به ترتیب زیر است:
ابتدا واردسایت بانک مرکزی شوید. سپس در صفحه اصلی و در منو گزینه "نظام های پرداخت و زیرساخت" را انتخاب کنید.
یک صفحه جدید برای شما باز می شود، در این صفحه در قسمت سمت چپ گزینه "استعلام وضعیت اعتباری چک" را انتخاب کنید.
در این مرحله وارد صفحه استعلام چک شده اید. در این صفحه باید کد ۱۶ رقمی روی چک را وارد کنید تا وضعیت اعتباری چک به شما نمایش داده شود.
پاسخ استعلام چک صیادی براساس ۵ رنگ به شکل زیر اعلام می گردد:
وضعیت سفید: یعنی که صادر کننده چک هیچ گونه چک برگشتی نداشته و یا در صورت وجود سابقه چک برگشتی، تمام موارد را رفع سوء اثر نموده است.
وضعیت زرد: یعنی صادر کننده چک دارای یک فقره چک برگشتی و یا حداکثر مبلغ ۵ میلیون تومان تعهد برگشتی است.
وضعیت نارنجی: صادر کننده چک، ۲ تا ۴ چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۲۰ میلیون تعهد برگشتی دارد.
وضعیت قهوه ای: صادر کننده چک ۵ تا ۱۰ چک برگشتی یا حداکثر ۵۰ میلیون تومان تعهد برگشتی را در کارنامه مالی خود دارد.
وضعیت قرمز: این وضعیت بدترین حالتی است که یک صادر کننده چک می تواند داشته باشد و به این معنی است که وی بیش از ۱۰ فقره چک برگشتی و یا بیش از ۵۰ میلیون تومان تعهد مالی برگشتی دارد.
نحوه وصول چک برگشتی صیادی
تنها شخصی که در سامانه به عنوان مالک و دریافت کننده وجه چک مشخص شده است، می تواند وجه چک را وصول نماید.
اگر به عنوان دارند چک به بانک رفته اید و درخواست وصول آن را دارید، اما بانک به شما اعلام می کند که همه مبلغ چک در حساب بانکی صادرکننده چک موجود نیست
یا اینکه مبلغ موجودی حساب شخص کمتر از مبلغ چک است می توانید چک را اصطلاحا برگشت زده و با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نمایید.
پس از تقدیم دادخواست باخ واسته ی صدور اجرائیه ی چک و ارجاع به یکی از شعب دادگاه حقوقی، شعبه ی دادگاه چک را بررسی نموده و در صورت تکمیل بودن شرایط، اجرائیه ی آن را صادر می نماید و به صادر کننده ده روز مهلت پرداخت داده می شود. در صورتی که ظرف این مهلت صادر کننده از پرداخت وجه چک خودداری نماید، دارنده ی چک می تواند به اجرای احکام دادگا مراجعه نماید و اموال محکوم علیه را توقیف و نسبت به وصول مبلغ چک و خسارات اقدام نماید.
مطابق با قانون، بانک ها مکلف هستند بنا بر درخواست دارنده چک فوراً غیرقابل پرداخت بودن آن را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت نموده و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامه ای که مشخصات چک و هویت و نشانی کامل صادرکننده در آن ذکر شده باشد، علت یا علل عدم پرداخت را صریحا قید و آن را امضاء و مهر و به متقاضی تسلیم نماید. به گواهینامه فاقد کد رهگیری در مراجع قضائی و ثبتی ترتیب اثر داده نمی شود.
در صورتی که گواهی عدم پرداخت شما همراه با کد رهگیری باشد به استناد ماده ۵ مکرر قانون صدور چک پس از ۲۴ ساعت از صدور گواهی عدم پرداخت کلیه حساب های فرد صادر کننده چک در تمامی بانک ها مسدود می گردد.و به تمام بانک ها و موسسات اعتباری اطلاع میدهد تا محدودیت های لازم را نسبت به صاحب حساب جاری صادر کننده چک اعمال کنند.
در صورتی که چک صیادی شخصی با گواهی عدم پرداخت مواجه گردد، صادر کننده با محدودیت های بانکی متعددی رو به رو و از خدمات ذیل نیز محروم می شود:
۱- افتتاح هرگونه حساب یا صدور کارت بانکی
۲- مسدود کردن کلیه حساب ها و کارت های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادر کننده که تحت هر عنوان نزد بانک یا موسسه اعتباری دارد به میزان مبلغ چک به ترتیب اعلامی از سوی بانک مرکزی
۳- عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت نامه های ارزی یا ریالی
۴- عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی
الف) مراجعه به اداره ثبت
ب) مراجعه به دادگاه
الف) مراجعه به اداره ثبت
غالب مردم برای وصل چک بلامحل به دادگاه مراجعه می کنند؛ اما اداره ثبت هم در بخش دایره اجرای ثبت دارای اختیاراتی برای این امر است.
مطابق ماده 2 قانون صدور چک ، شرط اولیه و اساسی وصول چک به شیوه ثبتی ، این است که چک باید عهده یکی از بانک های مجاز کشور صادر شده باشد . یعنی تنها چک هایی را می توان به شیوه ثبتی استرداد نمود که وجه چک توسط بانک پرداخت شود ؛ نه موسسات مالی اعتباری و صندوق های قرض الحسنه. در صورت وجود شرط مذکور، می توان به ادارات ثبت مراجعه و تقاضای صدور اجراییه برای وصول چک نمود .
جهت صدور اجراییه برای وصول چک در اداره ثبت ، مدارک زیر مورد نیاز است :
• اصل و فتوکپی برابر با اصل شده چک برگشتی و گواهی عدم پرداخت آن .
• کارت ملی متقاضی .
• بایستی مطابقت امضای صادرکننده با نمونه آن ، توسط بانک در گواهی عدم پرداخت قید گردد .
• دریافت فرم تقاضای صدور اجراییه چک از اداره ثبت و تکمیل آن .
مدارک فوق را بایستی به اداره ثبت اسناد محلی که بانک صادر کننده گواهی عدم پرداخت در آن قرار دارد ارائه نمود . به محض آن که برای چک اجراییه صادر شد ، این اجراییه به بدهکار ابلاغ می شود و او را موظف می کند ظرف مدت 10 روز نسبت به پرداخت مبلغ مندرج در چک ، فراهم نمودن ترتیبات پرداخت و یا معرفی اموال اقدام نماید . در صورتی که صادر کننده ظرف مدت 10 روز اقدامات لازم را انجام ندهد ، دارنده چک می تواند تقاضای توقیف اموال صادرکننده چک را به اداره ثبت ارایه نماید .
ب) مراجعه به محاکم قضایی
دارنده گواهی عدم پرداخت و چک برگشتی، می تواند با مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست، از دادگاه صالح (محل اقامت صاحب حساب یا محل برگشت خوردن چک یا دادگاه محل صدور) بدون تشکیل جلسه ی رسیدگی، صدور اجراییه وجه چک را تقاضا کند.
دادگاه صالح جهت صدور اجرائیه ی چک
دادگاه حقوقی صالح برای مطالبه ی چک دادگاه محل اقامت خوانده یا دادگاه محل صدور چک یا دادگاه محل برگشت خوردن چک میباشد.
برای مطالبه چک کیفری باید گواهی عدم پرداخت دریافت داشته و دادگاه صالح، دادسرا و دادگاه کیفری محل صدور گواهی عدم پرداخت است.
هزینه دادرسی جهت صدور اجرائیه ی چک
مطالبه وجه چک طبق قانون جدید به دلیل اینکه دارای فرآیند رسیدگی بدوی و تجدید نظر نمی باشد، بنابراین هزینه ای که شما برای ثبت درخواست اجراییه پرداخت می کنید در واقع هزینه دعاوی غیر مالی بوده و از این بابت برای افرادی که به موجب چک طلبکار می باشند بسیار شرایط خوبی می باشد و از پرداخت هزینه دادرسی معادل سه و نیم درصد مبلغ خواسته معاف می شوند، این در حالی است که بر طبق قانون سابق باید خواهان معادل سه و نیم درصد مبلغ خواسته را به عنوان هزینه دادرسی به دادگاه پرداخت می نمود.
صدور اجرائیه
پس از درخواست صدور اجرائیه با ارجاع پرونده به دادگاه، قاضی مکلف است چک را بررسی و در صورتی که درمتن چک، وصول وجه آن مشروط به شرطی نشده باشد یا در متن چک عنوان بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی ذکر نشده باشد یا گواهی عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت مقرر در قانون چک صادر نشده باشد اجرائیه علیه صاحب حساب، صادرکننده یا هر دو صادر می نماید.
مطابق با قانون، صادرکننده چک باید ظرف مدت ده روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه، بدهی خود را بپردازد، یا با موافقت دارنده چک، ترتیبی برای پرداخت آن بدهد یا مالی معرفی کند که اجرای حکم را میسر کند؛ در غیر این صورت بر اساس درخواست دارنده، اجرای احکام دادگستری، با تشکیل کلاسه اجرایی، طبق قانون نحوه احکام محکومیت های مالی و با توقیف اموال محکوم علیه جهت تامین محکوم به یا با صدور حکم جلب نسبت به استیفای مبلغ چک اقدام می کند.
در چه شرایطی اجرای چک متوقف می شود؟
ممکن است بنا به دلایلی از جمله مشروط یا تضمینی بودن چک یا مفقود شدن یا به دست آوردن چک از طریق جرایمی همچون کلاهبرداری یا خیانت در امانت اجراییه یا عملیات اجرایی فاقد وجاهت قانونی بوده یا تشریفات عملیات اجرایی مطابق قوانین و مقررات ثبتی رعایت نشده باشد، در این صورت صادر کننده (صاحب حساب) حق شکایت و اعتراض به عملیات را داشته که می تواند دعوای ابطال و توقف عملیات اجرایی را در همان مرجع صادر کننده اجراییه طرح کند.
همزمان با دادخواست و در صورت سپردن مبلغ خسارت احتمالی به صندوق دادگستری، تقاضای توقف عملیات اجرایی نیز امکان پذیر است. در صورتی که دلیل ارائه شده مستند به سند رسمی باشد یا اینکه صادرکننده یا قائم مقام قانونی مدعی مفقود شدن چک باشند و مرجع قضائی دلایل ارائه شده را قابل قبول بداند، توقف عملیات اجرائی بدون أخذ تأمین، صادر خواهد شد. به دعاوی مذکور خارج از نوبت رسیدگی می شود.
توجه داشته باشید که شکایت نسبت به دستور اجرا، باید به طرفیت درخواست دهنده اجرائیه اقامه شود.
اعتراض باید با تنظیم دادخواست و رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی انجام شده و هزینه های قانونی آن نیز پرداخت گردد
مجازات چک برگشتی
مجازات کیفری چک برگشتی بر اساس مبلغ چک متغیر است که بدین شرح است:
اگر مبلغ کمتر از یک میلیون تومان: مجازات فرد صادرکننده تا 3 ماه حبس است، اما فرد حبس نمی شود.
اگر مبلغ یک تا 5 میلیون تومان: مجازات فرد صادرکننده از 3 ماه تا 6 ماه حبس در نظر گرفته می شود.
و در صورتیکه مبلغ بیشتر از پنج میلیون تومان: فرد به مجازات حبس از 6 ماه تا یک سال محکوم می شود.
شرایط شکایت کیفری از صادر کننده ی چک برگشتی
برای اینکه دارنده ی چک بلا محل بتواند از روش کیفری استفاده کند، مطابق ماده ۱۱ قانون صدور چک باید شرایط زیر را رعایت نماید :
الف : دارنده باید ظرف مدت شش ماه از تاریخ صدور چک برای وصول آن به بانک مراجعه کند. بنابراین، اگر در این مدت، دارنده چک به بانک مراجعه نکند و گواهی عدم پرداخت دریافت نکند، صادر کننده ی چک قابل تعقیب کیفری نیست.
ب : دارنده چک باید ظرف مدت ۶ ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت شکایت خود را در مرجع صالح مطرح نماید، اگر ظرف این مدت شکایت نکند دیگر حق شکایت کیفری را ندارد.
رفع سوء اثر چک برگشتی
در هر یک از موارد زیر، بانک مکلف است فورا و به صورت برخط از چک رفع سوءاثر شود:
_ واریز کسری مبلغ چک به حساب جاری نزد بانک محال علیه و ارائه درخواست مسدودی که در این صورت بانک مکلف است ضمن مسدود کردن مبلغ مذکور تا زمان مراجعه دارنده چک و حداکثر به مدت یک سال، ظرف مدت سه روز واریز مبلغ را به اطلاع دارنده چک برساند.
_ ارائه لاشه چک به بانک محال علیه.
_ ارائه رضایت نامه رسمی (تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی از دارنده چک یا از شخص حقوقی دولتی یا عمومی غیر دولتی؛
_ ارائه نامه رسمی از مرجع قضائی یا ثبتی ذی صلاح مبنی بر اتمام عملیات اجرائی در خصوص چک.
_ ارائه حکم قضائی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب در خصوص چک.
شما می توانید با استفاده از فرم زیر سوالات خود را از کارشناسان حقوقی ما بپرسید و در کوتاه ترین زمان ممکن پاسخ سوالات خود را به صورت رایگان دریافت نمایید.
تمامی حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به خانم پگاه احمدی می باشد
